3 faz asenkron motoru tek fazda çalıştırmak

Asenkron motorlar tasarlanırken kullanılacak faz sayısına göre tasarlanırlar. Üç faz kaynağa bağlanacak motor üç fazlı, tek faz kaynağa bağlanacak motor tek fazlı olarak tasarlanır ve üretilir. Fakat bazı durumlarda üç fazlı motorları tek faz ile çalıştırmak gerekebilir.
Mesela elimizdeki tek fazlı motor bozuldu ve yedeğini bulamadıysak, bunun yerine elimizde üç fazlı motor varsa bu motoru tek fazlı çalıştırmamız gerekebilir. Ayrıca üç fazlı motoru çalıştırmak için üç faz besleme bulamadıysak tek faz ile çalıştırmak durumunda kalabiliriz. Bu gibi durumlarda üç fazlı motorları kolaylıkla tek faz kaynak ile çalıştırabilir ve işin aksamasının önüne geçebiliriz.
Üç fazlı motorlarda her faz için ayrı sargılar vardır. Bu sargılar yıldız veya üçgen olarak bağlanarak ihtiyaca uygun çalıştırılır. Tek fazlı motorlarda ise genellikle ana sargı ve yardımcı sargı bulunur. Yardımcı sagıya seri bağlı uygun değerli bir kondansatör bulunur. Bu motorlar işletme kondansatörlü motorlardır. Bazı motorlarda ise yüksek kalkış momenti sağlamak için kalkış kondansatörü de kullanılır. Kalkı kondansatörlü bu motorlarda motor hareket ettikten sonra kalkış kondansatörü devreden çıkar.
Elimizdeki üç fazlı motoru tek faz ile çalıştırmak için ihtiyacımız olan tek şey kondansatör. Asenkron motorlarda ihtiyacımız olan kondansatörü hesaplamak için Tek Fazlı Asenkron Motorlarda Kondansatör Hesabı başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.
İhtiyacımız olan kondansatör değerini bulup bu değerdeki kondansatörü edindikten sonra artık üç faz motorumuzu tek faz kaynağa bağlayabiliriz.
Öncelikle statoru üçgen bağlı üç faz motoru tek faza bağlama şemasını inceleyelim.



Yukarıdaki şemada görülebileceği üzere statoru üçgen bağlı üç fazlı motorun iki ucuna tek faz AC kaynaktan faz ve nötr bağlanmıştır. Ayrıca sargılardan birine paralel olarak kondansatör bağlanarak motorun çalışması sağlanmıştır. Motorun dönüş yönünü değiştirmek için yukarıdaki gibi kondansatörün bağlı olduğu sargı değiştirilebilir veya faz ve nötr ucu yer değiştirilebilir.
Aşağıdaki şemada da statoru yıldız bağlı üç fazlı motorun tek faza bağlanması görülmektedir.



Tek Fazlı Asenkron Motorlarda Kondansatör Hesabı
Bu yazımızda tek fazlı asenkron motorlarda kullanılan kondansatörün hesaplaması hakkında bilgi vereceğiz. Aslında tek fazlı bir asenkron motorda bağlanacak kondansatör motorun sarımı, tasarımı vb. etkenlere bağlıdır. Tabi kullanıcı olarak bizim bu bilgilere sahip olmamız her zaman mümkün değildir. Motor üretici firmanın belirlediği kondansatör değerini bilmiyorsak bazı işlemler yardımıyla kondansatör değeri için yaklaşık bir sonuç elde edebiliriz.
Hesaplama için öncelikle bazı kabuller yapmamız gerekiyor. Motor kapasitörünün yaklaşık olarak 1 kVar’lık bir reaktif güce ihtiyacı olduğunu kabul ediyoruz. Bu kabulü yaptıktan sonra Qc kapasitör gücü (kVar), P motor gücü (kW) olduğunu düşünürsek aşağıdaki formül yardımıyla kondansatörü hesaplayabiliriz.
Qc = 1.35 P
Şimdi bu formül yardımıyla motorumuzun gücünüden kaç kVar’lık reaktif güce ihtiyacımız olduğunu bulabiliriz.
İhtiyacımız olan reaktif gücü bulduktan sonra aşağıdaki formül yardımıyla ihtiyacımız olan kondansatör değerini bulabiliriz.
Qc = Uc2x2πxfxCx10-9
Bu formülde;
Qc: daha önce bulduğumuz reaktif güç (kVar)
Uc: gerilim değeri (V)
f: frekans (Hz)
C: kapasite değeri (μF)
Bu formülden C ihtiyacımız olan kondansatör değerimizdir. Kondansatörün gerilim değerini de her zaman nominal değerin 1.1 katından fazla bir değer seçip kullanmalıyız.

Kaynak: elektrikce.com