|
Transistörler PNP ve
NPN transistörler olarak iki türe ayrılırlar. NPN transistörler N, P ve N yarı iletken maddelerin
birleşmesinden, PNP transistörler ise P, N ve P
yarı iletken maddelerinin birleşmesinden meydana gelmişlerdir. Ortada kalan
yarı iletken madde diğerlerine göre çok incedir. Transistörde
her yalı iletken maddeden dışarı bir uç çıkartılmıştır. Bu uçlara "Kollektör, Beyz ve Emiter" isimlerini veriyoruz. Transistör
beyz ve emiter uçlarına
verilen küçük çaptaki akımlarla kollektör ile emiter uçları arasından geçen akımları kontrol ederler. Transistörler genel olarak yükseltme işlemi yaparlar. Transistörlerin katalog değerlerinde bu yükseltme kat
sayıları bulunmaktadır. Bu yükseltme katsayısının adı "Beta" 'dır.
a) - NPN Tipi Transistör :
NPN tipi transistörler N, P ve N tipi yarı iletkenlerinin
birleşmesinden meydana gelmiştir. Şekilde görüldüğü gibi 1 nolu kaynağın (-) kutbundaki elektronlar emiterdeki elektronları beyze
doğru iter ve bu elektronların yaklaşık %1 'i beyz
üzerinden küçük gerilimli kaynağın (+) kutbuna, geri kalanı ise kollektör üzerinden büyük gerilimli kaynağın (+) kutbuna
doğru hareket ederler. Beyz ile emiter
arasından dolaşan akım çok küçük, kollektör ile emiter arasından dolaşan akım ise büyüktür.
b) - PNP Tipi Transistör :
PNP tipi transistörler P, N ve P tipi yarı iletkenlerinin
birleşmesinden meydana gelmiştir. Şekilde görüldüğü gibi 1 nolu kaynağın (+) kutbundaki oyuklar emiterdeki
oyukları beyze doğru iter ve bu oyukların yaklaşık
%1 'i beyz üzerinden küçük gerilimli kaynağın (-)
kutbuna, geri kalanı ise kollektör üzerinden büyük
gerilimli kaynağın (-) kutbuna doğru hareket ederler. Beyz
ile emiter arasından dolaşan akım çok küçük, kollektör ile emiter arasından
dolaşan akım ise büyüktür.
Transistor Bacaklarının Tespit Edilmesi
Transistör
bacaklarını tespit etmek için transistör katoloğu kullanılır. Avometre ile de transistör
bacakları tespit edilebilir. Avometre kullanarak transistör
bacakları tespit edilirken aşağıdaki işlem sırası uygulanır.
Analog Avometre İle:
•Avometre
ohm konumuna (X1, X10 ya da X100) alınır.
•Bacaklar
ikişer ikişer rast gele ölçülür. Her iki yönde de ibrenin sapmadığı
bacaklardan biri kolektör, diğeri emiterdir. Boşta
kalan bacak beyzdir.
•Transistor,
metal kılıflı ise gövde ile kısa devre olan bacak kolektördür. Eğer transistör plastik kılıflı ise kolektör ve emiter bacaklarını analog Avometre ile ayırt edemeyiz. Bu
durumda katalog kullanmamız gerekir.
Dijital Avometre İle:
•Avometre
diyot ölçme konumuna alınır.
•Bacaklar
ikişer ikişer rast gele ölçülür. Her iki yönde de sonsuz değer gösteren
bacaklardan biri kollektör, diğeri emiterdir. Boşta kalan bacak beyzdir.
Eğer avometrenin displeyinde
sol başta I. işareti görünüyorsa sonsuz değer gösteriyor demektir.
•Daha
sonra NPN transistör için kırmızı prop beyze, siyah prop diğer iki bacağa sırayla dokundurulur. Küçük değer
gösteren bacak kolektör, büyük değer gösteren bacak emiterdir.
•Transistör PNP ise siyah prop beyze, kırmızı prop diğer iki
bacağa sırayla dokundurulur. Küçük değer gösteren bacak kolektör, büyük değer
gösteren bacak emiterdir.
•Transistör metal kılıflı ise gövde ile kısa devre olan bacak
bulunarak kolektör bacağı tespit edilebilir. Avometre diyot konumundayken
kısa devre kontrolü yapılırken eğer kısa devre varsa Avometre 0 (SIFIR)
değerini göstermelidir.
Analog Avometre İle Transistorün Sağlamlık Kontrolü:
Avometre konumuna
(X1, X10 ya da X100) alınır.
Aşağıdaki ölçümlerin tamamı doğrulanıyorsa transistör
sağlamdır. Aksi durumda bozuktur. Transistör
devreye bağlıysa en az iki bacağı devreden sökülmelidir. Yoksa sağlam bir transistörü bozuk zannedebiliriz. Siyah prop + (artı), kırmızı prop –
(eksi) dir. (sadece OHM konumunda iken.)
Dijital Avometre İle transistor ün
Sağlamlık Kontrolü:
Avometre diyot
ölçme konumuna alınır. Aşağıdaki ölçümlerin tamamı doğrulanıyorsa transistör sağlamdır. Aksi durumda bozuktur. Transistör devreye bağlıysa en az iki bacağı devreden
sökülmelidir. Yoksa sağlam bir transistörü bozuk
zannedebiliriz.
|
Faydalı linkler: